Главная » 2017 » Апреля » 17 » С р а ж д и н (Дневниктен уьзиклер)
20:49 С р а ж д и н (Дневниктен уьзиклер) | |
| С. Батыровтынъ эстелигине (Басы 14-нши номерде) Сондай ийги хабарды алып, канатлы юрегим мен ушып келгендей болдым мен сенинъ янынъа. Кайтип биз сол куьн бала- лардай суьйиндик, сенинъ коьзлеринъ- де суьйинишли коьзясларынъ коьринди. Соьйтип, аьр бир совхоз бан келисуьв туьзип, биз Москвага фабрикага бармага аьзирлендик. Берилген командировочный акшалар аз болаягын анълап, Аскер Муса- евичке кирип карыж керегин айттым. Ол сол куьн ок сени кабинетине шакырды. Бир заман сен колынъдагы акша ман уьй- ге келдинъ. Хабарынъды тоькпей-шашпай айттынъ. Аскер Мусаевичтинъ кабинетинде бир тавлы олтырган болган. Аджиев сеннен не шаклы акша керегин сорайды экен. Сен адалап, бес мынъ маьнет дейсинъ. Ол тавлы (заготовитель Наби), кисесиннен шыгарып ок санап, сага бес мынъ маьнет береди. «Ай, Кожам-ав, калай аз айткан- сынъ, оннан бизге не болсын, Москвада яшамага да керек ше», – деймен мен сага. Бу ерде энъ де кужырлысы сол, сен акша берген аьдемнен: «Мен сизге кайдай отчет бермеге керекпен?» – деп сорайды экен- синъ. Олар сага: «Йолынъ болсын, бир зат та керек тувыл», – дегенлер. Сен фабрикада кешеси-куьни мен сол тигуьвшилер мен олтырдынъ. Оларга кап- талларды кайтип сырмага керегин, кайсы ерлерине окалар тигилетаганын, боьрклер кайдай болмага керегин анълаттынъ, олар ман косылып, оьзинъ де тиктинъ. Эндиги мен сол эскеруьвлеримди яза- ятып эм йылайман, эм куьлемен. Савлай халкка сенинъ сондай «уникум» аьдем экенинъ акында калай бир айткым келе- ди. Он бармагынъ он алтын эди, юрегинъ болса халк уьшин янып-куьйип ногай- ынъды куьшли суьйгенликтен ярылды. Бир аьдемге сол шаклы куллыкты этуьв: эм суьвретши, эм фольклоршы, эм тарих- ши, эм исли болув тыныш зат тувыл. Сен, мага коьре, боьлепиштен алып сол затларга шалыскансынъ. Школада окыйтаган заманынъда оьз дневнигинъ- де язылган ойлар аьдемди сейирге калды- радылар. «Домбырасы, йырлары, дестан- лары болган халкта биюв болмаган деген хабар кулакка кирмейди», – деп язасынъ сен. Сондай ойлар ман сен савлай Росси- ядынъ музейлерин, китапханаларын акта- рып, тарихшилер, тергевшилер ногайлар акында язган ойларын окып, биювлер салгансынъ, эскизлер эткенсинъ. Сен буь- гуьнлерде сав турган болсанъ, айтылган ногай аьлими болаяк эдинъ, диссертация- лар яклап атак казанаяк эдинъ. …Туьн ортасы да озган. Сен эндиги де уйкламагансынъ, олтырып, алдынъда- гы тостакайды таьмекиге толтыргансынъ. Каравынъ кайгылы, туьнъил, эки ийи- нинъ тоьмен туьскен. Савлай каркыранъ, кевденъ бу яшавдан безгендей, эндигиден армаган яшамага куьшинъ йоктай. «Сен неге бу заманга дейим ятпагансынъ, не ой сени бийлеген?» – деймен мен сага. Сен: «Сол баягы соьнген, доьнген ногай акын- да», – деп явап кайтарасынъ. Мен янынъа олтырып, ишимнен ойлайман: «Кайтип сенинъ еллей эскен, кешеси-куьндизи мен ял алмаган, парахатлык сезбеген юре- гинъе бир аз сама сенимлик, рахатлык эндирейим? Кайдан сага куьш косайым, кайтип сени коршалайым?». Алтын коллы, алал ниетли, ак юрек- ли Сраждиним! Сен ше мага сондай аяв- лы эдинъ, кайдай куьш, куват беретаган эдинъ, кайдай ойлар, сезимлер тувдыра- таган эдинъ! Келген сайын программалар, планлар язып аькелесинъ. «Кой, Сраж- дин, бу затларды этип болмаякпан, куь- шим етпеек», – десем, сен мага: «Боьке- дирсинъ, аькимлердинъ тилин табарсынъ, бар, мен «бесбармак эте турайым», – деп уьйде каласынъ. Сенинъ шынты «бес- бармагынъды» ашамаган аьдем калма- ган. Биювшилер, йырлавшылар, авылдас- лар, дослар, кардашлар баьриси де таткан. Сен ас аьзирлевге бек уста эдинъ, туьрли оьзинъ ойлап шыгарган салатлар, шынты оьзбек пловы, а ногай шайынъ ша – каь- лемпири, явези, буршы, тузы ман, ишип тойып болмайсынъ!.. Биз ол заман Терекли-Мектебтеги Ленин орамында эки шарлаклы уьйде туратаган эдик. Сол уьйдинъ балконын- да 20-30 аьдем ерлеседи. Репетициядан келип, сен «бесбармак» аьзирлейсинъ. Биз баьримиз де кайтип сен соны аьзир- левинъди караймыз. Колларынъ ийленген унды узын аьлемет йиплерге айландыра- ды, эм баьримизге де ыспайлап, тостакай- га салып, уьстине оьлен себип, тап ресто- рандагындай этип, аьр бир аьдемнинъ алдына саласынъ. Сонъ буркысыган мис- ли ногай шай бересинъ. Оьз колларынъ ман тиккен кийим- леринъ ше! Сырувлы узын капталынъ, коьйлегинъ, шалбырынъ, боьркинъ, кий- гиз дорбанъ!.. Мынълаган аьдемлердинъ ишинде сени таппага болаяк эди, эм бу ногай деп кимнинъ де эсинде калатаган эдинъ. Ах, калай исси тиеди юрекке сол заман- лар! Йылайман йоклыгынънан, халкым- нынъ куваты, мадары, диреги Сраждин. Ногайдынъ келеектегисин, ер юзинде ана тилин йойытып, кайдай орын бийлеегин, биз ким деп сораягын ойлай-ойлай коя болган юрегинъ шыдамады, токтады: Коьзясымнан коьллер толды шоьлимде, Куьрсингеннен куьлтирейди коьгим де. Шымтып увлап шанша меним юрегим, Буз тийгендей буьриседи буьйрегим… Буьгуьн мен ялгыз ша тувыл, ансамбль тирилди, янъырды, сеннен сонъ экинши кере тувды дер эдим. Мен суьйинемен, сол янып-куьйип эткен куллыгымыздынъ хайыры эш кетпегенине. Яшав оьз йолы ман алдыга бара береди, ама: Калай сенсиз куьнъирт болды куьнлерим, Бир аявсыз агадылар айларым. Бир катерсиз йылысады йылларым, Калай сенсиз етим калды ойларым… Быйыл 12-нши апрельде сен бизден кеткенли тувра 25 йыл толды… «Айланай» элдинъ наьсибине «пат- шалык ансамбли» деген статусына ети- сти. Сол саялы сенинъ атынъ йойытылма- ды, сен оьлимсиз, сен – оьз юрек алавынъ ман тувдырган, эл кезип юрген аьвлетинъ «Айланайдынъ» юрегинде. Н. Муталлапова, ДР эм РФ ат казанган маданият кул- лыкшысы. Суьвретте: С. Батыров, Н. Муталла- пова эм Р. Мурзагишиев 4 бет «шоьл тавысы» 13 апрель 2017 йыл №15 | |
| Просмотров: 307 | | |
| Всего комментариев: 0 | |